Lęk i strach. Dwaj nierozłączni przyjaciele, których zna niemal każdy. Każdy, bo każdy się czegoś boi. Lęk towarzyszy człowiekowi przez całe życie. Inne są kiedy jesteśmy mali, inne, gdy wchodzimy w dorosłe życie i jeszcze inne, gdy tym dorosłym życiem próbujemy żyć. Dorośli zazwyczaj lepiej sobie z nimi radzą. Próbują racjonalnie je sobie tłumaczyć, przezwyciężać, ale i sami często chowają  gdzieś głęboko, starając się o nich zapomnieć, lub uciekając przed nimi. Te ostatnie sposoby najczęściej  dotyczą również dzieci. To właśnie one często nie potrafią się z nimi zmierzyć.

Każdemu dziecku mogą przydarzyć się jakieś nieprzyjemne, nieznane dotąd  sytuacje, które stają się następnie przyczyną strachu i lęków. Niestety, choćbyśmy nie wiem jak się starali, całkowite ich wyeliminować z życia dziecka nie damy rady.  W czasie swojego rozwoju dziecko musi przejść przez pewne fazy stanów lękowych, które są naturalnym etapem  właściwym dla określonego wieku.

Dziś w cenie jest śmiałość i pewność siebie. Wielu rodziców denerwuje się więc, gdy ich dziecko okazuje swoją bezradność i daje się bezwarunkowo pokonać strachowi. Dzieci często boją się rzeczy, które tak naprawdę wcale nie są groźne, a to dlatego, że nie mają wystarczającego doświadczenia. Boją się na tzw.  „wszelki wypadek”, bo to jedyna droga jaką znają.

Chociaż lęk i strach to  uczucia nieprzyjemne, są  niezbędne  w naszym życiu.  Ostrzegają nas bowiem często przed różnego rodzaju niebezpieczeństwami. Stają i się wówczas naszym sprzymierzeńcami. Małe dzieci nie potrafią obronić się same przed lękiem.

Czego boją się dzieci wg. wieku?

2 lata – lęk przed głośnymi, nagłymi, dla niego niezidentyfikowanymi  dźwiękami (przejeżdżający motocykl, lecącym samolot), zmianami w najbliższym otoczeniu,( np. remont czy przeprowadzka) i na pewno, rozłąka, przede wszystkim z mamą.

3 lata – lęk przed obcymi, przed lekarzem, przed nieprzyjemnymi,  zbyt charakterystycznymi lub zdeformowanymi  twarzami, przed potworami, oraz przed wyjściami rodziców. ( dzieci potrafią wówczas dostać nagłej, wysokiej gorączki, która mija zaraz po rezygnacji z wyjścia zatroskanych rodziców – doświadczyłam tego sama.)

4 lata – lęk przed ciemnością, lęk  przed zwierzętami, pozostaje lęk przed wyjściem rodziców, szczególnie wieczorami, z domu.

5 lat – lęk przed ciemnością i opuszczeniem.

6 lat – w tym wieku liczba lęków wzrasta wraz ze świadomością dziecka. Pojawia się lęk przed śmiercią najbliższych, przed zgubieniem się, opuszczeniem. Lęk przed potworami, duchami czy czarownicami. Pojawia się  także lęk  przed różnego rodzaju żywiołami- ogniem, wodą, itp. Często towarzyszą temu lęki nocne.

7 lat – w tym wieku do wcześniejszych leków, dochodzą te  związane przede wszystkim ze szkołą (lęk przed nowymi kolegami, przed odpowiedzią, klasówką, czy brakiem pracy domowej)

8-9 lat – dziecko ma już mniej lęków, a te, które występują dotyczą przede wszystkim szkoły.

10 lat – znów ma więcej lęków: boi się ciemności, zwierząt, bandytów, przestępców. Ma lęk przed wypadkami, wojnami, katastrofami.

11-12 lat – lęk przed ciemnością, przed zwierzętami, wysokością oraz samotnością.

13 lat – wówczas pojawia się nowy rodzaj lęków: przed obcymi, nauczycielami, przed brakiem akceptacji ze strony rówieśników, przed wystąpieniami publicznymi, choćby to była odpowiedź na forum klasy, lęk przed ośmieszeniem).

14 lat – ma już znacznie mniej lęków, ale wciąż daje o sobie znać lęk przed ciemnością, lęk wysokości, lęk przed zwierzętami (np.  węże, pająki ) oraz lęki związane z życiem w społeczeństwie, w szkole. (np. lęk przed odpowiedzią w szkole, odrzuceniem przez grupę rówieśników, przed krytyką, ośmieszeniem).

11 wskazówek, które pomogą uchronić dziecko przed większością z tych lęków:

  1. Przede wszystkim nigdy nie strasz dziecka. Nigdy, niczym, nikim nawet w żartach. Nie używaj gróźb, staraj się być opanowanym, nie podnosić głosu na dziecko. „Jak będziesz niegrzeczny, to cię oddam panu” – kiedyś tak popularne, jest absolutnie niedopuszczalne.
  2. Uważaj na to, co mówisz przy dziecku. Nawet jak nie zwracasz się bezpośrednio do niego. Choć to dziwne, właśnie wtedy najlepiej koduje i zapamiętuje. Nie karm jego i tak bujnej  wyobraźni różnego rodzaju katastrofami, wypadkami drogowymi, strasznymi historyjkami.
  3. Dawkuj oglądanie telewizji, wybieraj tylko te programy, które na pewno mogą oglądać dzieci.
  4. Dawkuj granie na komputerze. Uważaj na to w co dzieci grają.  Czasami zupełnie niewinnie, wręcz słodko wyglądające animowane gry, mogą ukrywać bardzo brutalne zadania.
  5. Nie wyśmiewaj dziecięcych lęków – nie nazywaj dziecka tchórzem, pomagaj zrozumieć strach, przekonuj, że nie ma czego się bać. Zapewnij poczucie bezpieczeństwa, wówczas dziecko szybciej się z  lękiem nim upora.
  6. Nie ośmieszaj go przed innymi. Nigdy.
  7. Nie „zarażaj” dziecka własnymi lękami.  Twoja lękliwa postawa wobec życia może zostawić głęboki ślad w psychice twojego dziecka. Skoro mama lub tata też się boją, to co dopiero ja.
  8. Unikaj stosowania terapii szokowej. U dziecka o niskim progu wrażliwości może spowodować utrwalenie lęku na całe życie.
  9. Spróbuj poznać przyczyną lęku, pomóż go rozłożyć  na  małe części.  Uważnie obserwuj, w jakich sytuacjach występuje i staraj się zawczasu przygotować dziecko, by wiedziało jak  może sobie z nim poradzić.
  10. Stosuj metodę małych kroków – pomagaj stopniowo oswoić się  z sytuacją.
  11. Przyznaj  dziecku prawo do odczuwania strachu. Powiedz mu, że nie ma ludzi, którzy się nie boją. Każdy czasem się czegoś boi i jest to całkiem naturalne.

Dziecięce lęki są bardzo widoczne. My, dorośli, nauczyliśmy się je  skrywać. Jednak tylko wówczas, gdy lęk jest okazywany, mamy szansę coś z nim zrobić. Jeśli nie nauczymy się stawać przed nim i przeciwstawiać się mu, do niczego w życiu nie dojdziemy, bo sparaliżuje nas i zatrzyma. Gdy strach puka do naszych drzwi, a otwiera mu odwaga, za drzwiami nic już nie ma.

 

Agata Szymendera – coach dziecięcy i rodzicielski. Ekspert, mentor i twórca Niebolandii.